Tranh cãi về luận tội Donald Trump: Đảng Dân chủ sẽ làm gì? (Anthony Zurcher-BBC)

Đảng Dân chủ đang đứng trước một lựa chọn khó khăn khi đối mặt với câu hỏi: Luận tội hay không luận tội Donald Trump? Vấn đề ở đây không phải là vì Trump có đáng luận tội hay không, cả hai phe ủng hộ và phản đối đều cho rằng Trump đáng bị luận tội. Phe phản đối mà bà Pelosi dẫn đầu cho rằng cuộc "luận tội" khó mang lại kết quả vì hạ viện Mỹ có đồng ý thì thượng viện Mỹ cũng sẽ không đồng ý vì đảng Cộng hòa đang chiếm đa số. Bà Pelosi muốn chiến thắng Trump trong cuộc bầu cử 2020 và sau đó tống Trump vào tù. Phe đòi luận tội thì cho rằng Trump là người thiếu đạo đức và tư cách để làm TT Mỹ nên phải luận tội dù kết quả là thua hay thắng. THDCĐN ủng hộ ý kiến cần luận tội Trump vì cái gì đúng thì phải làm dù kết quả có thế nào đi nữa. Việc luận tội Trump sẽ phục hồi uy tín cho nước Mỹ và làm trong sạch môi trường hoạt động chính trị. Những kẻ thiếu đạo đức và tư cách thì không thể bước chân vào lãnh vực chính trị, là nơi luôn đòi hỏi cao nhất về sự trung thực, đạo đức, bao dung và liêm chính...

Kể từ khi cuộc điều tra của công tố viên đặc biệt Robert Mueller kết thúc vào tháng 3, Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi đã phải hết sức cố gắng cân bằng giữa những tranh cãi về việc khởi xướng thủ tục tố tụng để luận tội tổng thống.

Bà Pelosi nói bà muốn giữ tất cả mọi lựa chọn, trong lúc một loạt các cuộc điều tra của quốc hội về Donald Trump đang xẩy ra, nhưng chưa vượt qua chữ "i", như theo cách gọi cuả ông Trump.

"I" ở đây là Impeach, tức luận tội.

Một buổi sáng thứ Bảy tại thành phố San Francisco, nơi được xem là quê nhà của Pelosi, rõ ràng cho thấy chiến lược hiện tại của bà có thể có nguy cơ sụp đổ.

Khi phát biểu trước một cuộc họp của Đảng Dân chủ tại California - một tổ chức bà từng chủ trì - Pelosi đã cất tiếng nêu ra những lời phê bình giờ đã quen thuộc của bà về tổng thống.

Pelosi nói rằng ông Trump đã tham gia vào một vụ che đậy và rằng đảng Dân chủ trong Quốc hội sẽ vạch trần "hành vi sai trái và tham nhũng" của ông.

Lời nói suông của bà không đủ cho một số khán giả - một tập hợp các nhà hoạt động và dân cử trên toàn tiểu bang nổi tiếng là cấp tiến. 

Khi Pelosi tiếp tục bài phát biểu, điệp khúc "luận tội!" ̣(Impeach!) ngày càng vang lớn trong khắp hội trường. Một số người trong đám đông dương cao các biển hiệu - cả viết tay lẫn in sẵn - thúc giục các thành viên đảng Dân chủ tại Hạ viện thực hiện bước đầu tiên trong quy trình được hiến pháp phân định để loại bỏ một tổng thống được bầu ra hợp lệ.

"Chúng tôi sẽ xây dựng một hồ sơ vững như sắt để hành động", bà Pelosi kết luận, sau khi nhanh chóng thừa nhận sự bùng nổ về ý kiến phải luận tội. "Tổng thống Trump sẽ phải chịu trách nhiệm cho hành động của mình."

Sự ồn ào của hội nghị đảng được báo chí toàn quốc đưa tin, nhiều phóng viên sử dụng diễn biến này làm tập phim để minh họa sự xung đột ý kiến trong Đảng Dân chủ. 

Sean Sullivan của tờ Washington Post viết về "tình huống khó xử" của chủ tịch Hạ viện và nhóm bà, những người đang cố gắng cân bằng cuộc đối thoại từ một "căn cứ chống Trump nhiệt thành" với các cử tri ôn hòa hơn, gồm hầu hết những người đã dùng lá phiếu chuyển đa số cho đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm ngoái .

Vấn đề phức tạp cho Pelosi là hơn một chục ứng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ, cũng đã phát biểu tại hội nghị và các sự kiện liên kết ở San Francisco - cũng như những bài học mà họ có thể rút tỉa được về tiềm năng chính trị của việc luận tội.

Trong khi một số người tránh xa vấn đề này, ngay sau khi bà Pelosi xuất hiện hôm thứ Bảy, Thượng nghị sĩ California Kamala Harris đã phát biểu trước đám đông - và nhận được sự cổ vũ lớn nhất khi bà kêu gọi luận tội.

"Chúng ta cần một vị tổng tư lệnh mới," bà nói, trước sự vỗ tay rầm trời của khán giả. "Vì vậy, chúng ta phải chuẩn bị cho một cuộc chiến."

Cuối ngày hôm đó, tại một cuộc họp mặt được tổ chức bởi MoveOn - một nhóm hoạt động cánh tả, có phần trớ trêu thay, được thành lập để phản đối việc luận tội Tổng thống Dân chủ Bill Clinton năm 1998 - ứng cử viên Dân chủ Cory Booker cũng nhận được một phản ứng nhiệt tình tương tự khi ông lặp lại việc kêu gọi luận tội mà ông đã đưa ra vào đầu tuần.

"Chúng ta hãy nhớ đến sự khôn ngoan của King [Martin Luther], khi ông nói rằng chúng ta phải ăn năn không chỉ vì hành động mạnh mẽ và bạo lực của những người xấu, mà còn vì sự im lặng kinh khủng và nhắm mắt làm ngơ của những người tốt", Thượng nghị sĩ tiểu bang New Jersey nói.

Luận tội (Impeachment) là gì?

• Điều II của Hiến pháp Hoa kỳ phác thảo quá trình luận tội và bãi nhiệm một tổng thống phạm tội "phản quốc, hối lộ hoặc các tội hình sự và tội nhẹ cao" khác

• Hạ viện có thể bỏ phiếu để luận tội tổng thống với số phiếu đa số đơn giản - một hành động tương tự như một bản cáo trạng trong một phiên tòa hình sự

• Thượng viện sau đó xúc tiến một phiên tòa xét xử tổng thống bị đưa ra luận tội - cần phải có số phiếu của hai phần ba Thượng viện yêu cầu kết án thì mới bãi nhiệm được tổng thống khỏi chức vụ

• Chỉ có hai tổng thống Hoa Kỳ đã bị Hạ viện luận tội, Andrew Johnson năm 1868 và Bill Clinton năm 1998. Cả hai đều được Thượng viện tha bổng. Richard Nixon từ chức trước khi Hạ viện bỏ phiếu.

Các cuộc thăm dò ý kiến gần đây cho thấy ngày càng nhiều thành viên đảng Dân chủ ủng hộ việc bắt đầu các thủ tục luận tội, ngay cả khi phần lớn công chúng nói chung vẫn phản đối. 

Tuy nhiên, cuộc trò chuyện với một số người ủng hộ việc luận tội cho thấy nhiều sắc thái trong quan điểm của họ - và sự liên tục hỗ trợ cho bà Pelosi, bất chấp quan điểm chưa muốn luận tội của bà.

"Tôi là một người hâm mộ lớn của Pelosi, nhưng bà ấy cần phải ngừng do dự", Alan Hinman, một người về hưu từ Paradise, California, tham gia diễn đàn ứng cử viên MoveOn nói.

Đối với Hinman, luận tội là một vấn đề liên quan đến việc đúng sai, ngay cả khi đảng Dân chủ phải trả giá chính trị trong thời gian ngắn hạn. "Tôi không quan tâm đến chính trị," ông nói thêm. 

Ted Smith, một nhà hoạt động môi trường từ San Jose, là một trong những người tham dự hội nghị mang theo một bản luận tội viết tay. Ông cũng có những lời tốt đẹp cho bà chủ tịch Hạ viện - theo sau là một cảnh báo.

"Bà ấy là một người khá thông minh, và đã xử lý Trump khá tốt, nhưng tôi nghĩ đến một lúc nào đó mọi người sẽ nhìn lại và hỏi chúng ta đã có đứng lên làm điều cần phải làm chưa", ông nói. "Tôi nghĩ rằng những ai do dự quá lâu sẽ không làm cho nhiều người vui lòng."

Ông Smith nói thêm rằng ông nghĩ rằng luận tội sẽ giúp đảng Dân chủ giành chiến thắng trong các cuộc bầu cử, vì các phiên điều trần của quốc hội sẽ minh họa cho các kết luận gây tổn hại trong báo cáo của Mueller. 

"Dân chúng không thích bản báo cáo, họ thích xem mọi việc qua phim", ông vạch ra.

Ông Smith ủng hộ Thượng nghị sĩ tiểu bang Massachusetts Elizabeth Warren, người là ứng cử viên tổng thống đầu tiên của đảng Dân chủ kêu gọi luận tội và, có lẽ nhờ thế, đã chứng kiến sự gia tăng tỷ lệ ủng hộ sau đó trong các cuộc thăm dò dư luận và được nhiều giới lên tiếng hỗ trợ trong các hội trường vùng San Francisco. 

Kể từ bài phát biểu của bà Pelosi tại San Francisco, nhân vật cao thứ ba trong đảng Dân chủ tại Hạ viện, dân biểu Jim Clyburn của Nam Carolina nói rằng ông nghĩ rằng một bản luận tội chính thức sẽ là kết quả cuối cùng của các cuộc điều tra quốc hội hiện nay.

Hôm thứ ba, một liên minh gồm 30 dân biểu trong nhóm cấp tiến gửi thư cho bà Pelosi bày tỏ "sự thất vọng và quan tâm sâu sắc" về sự do dự của bà trong việc xúc tiến các thủ tục bắt đầu luận tội. 

"Cử tri đã trao cho đảng Dân chủ quyền kiểm soát Hạ viện vì họ muốn sự giám sát mạnh mẽ về chính quyền Trump", thư viết. "Tuy nhiên, sự lãnh đạo của bà đang dẫn đến một tình trạng bất động nguy hiểm, cho phép vị tổng thống phân biệt chủng tộc và bài ngoại này làm theo ý mình thích."

Trở lại Washington vào sáng thứ Tư, bà Pelosi tiếp tục sát cánh với cách cách tiếp cận cởi mở của mình đối với các cuộc điều tra tổng thống và "con đường" mà bà đã chọn, nói rằng hầu hết người Mỹ có thể không biết rằng luận tội không tự động phế bỏ tổng thống.

Nó tương đương với một "bản cáo trạng" dẫn đến một phiên tòa của Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát. Trong các cuộc phỏng vấn trước đây, bà Pelosi từng nói rằng, nếu không có bằng chứng không thể chối cãi, việc tha bổng của Thượng viện và tổng thống sẽ tuyên bố là ông không có lỗi gì cả là điều hoàn toàn có thể xẩy ra.

Theo Politico, bà Pelosi được tường trình là đã nói với các dân biểu đảng Dân chủ thúc đẩy việc bắt đầu quá trình luận tội bà muốn thấy ông Trump "vào tù", thay vì bị buộc tội - cho rằng cách tốt nhất để bắt tổng thống chịu trách nhiệm là truy tố ông sau khi ông thất cử vào năm 2020, thay vì tham gia vào một nỗ lực phế bỏ vô ích.

Ethan Willard ở Berkeley ủng hộ chiến lược của chủ tịch Hạ viện, gọi đó là "con đường trung dung".

Ông khuyến nghị nên duy trì áp lực điều tra tổng thống cho đến cuộc bầu cử năm 2020, mà không bao giờ để đảng Cộng hòa ở Thượng viện có thể lên tiếng nói.

"Chúng ta tiếp tục mang đến một sự vùi dập vô tận cho Trump với tất cả những tin tức xấu này", ông nói. 

Hiện giờ, bà Pelosi dường như đang làm hầu hết các thành viên của tổ chức Dân chủ tại Hạ viện hài lòng. 

Mặc dù đã có một số người lên tiếng đòi luận tội - một ước tính của CBS News đưa con số này lên tới 57 trong số 235 thành viên đảng Dân chủ tại Hạ viện (cộng với một thành viên đảng Cộng hòa) - hầu hết các dân biểu đảng Dân chủ đã chọn cách hoặc ủng hộ bà Pelosi, hay giữ im lặng, thay vì làm cho bà mất lòng.

"Họ biết rằng nếu làm điều này, bạn sẽ thách thức bà chủ tịch và bà sẽ nhớ điều đó khi khi bạn cần một thứ gì đó sau này," một phụ tá cao cấp ẩn danh của Hạ viện nói với trang the Daily Beast. "Bà Pelosi có trí nhớ dai nhất trong số mọi người."

Tất nhiên, không phải là bà Nancy Pelosi không có đối thủ.

Trong hành lang của Hội nghị đảng Dân chủ California vào cuối tuần trước, Tom Gallagher - một giáo viên trường công - đã xúc tiến chiến dịch hạ bệ bà Pelosi trong cuộc bầu cử quốc hội năm 2020. Ông nói rằng bà dân biểu 32 năm kinh nghiệm của Quốc hội đã không còn nắm vững quan điểm của cử tri ở San Francisco về các vấn đề như chăm sóc sức khỏe, chi tiêu quân sự và Thỏa thuận về môi trường. 

Còn về luận tội? Tom Gallagher nói đó không phải là điều ông ấy nghe nhiều khi nói chuyện với cử tri tại quận.

"Tôi không có ý nói họ không quan tâm," ông nói, "nhưng đó không phải là quan tâm hàng đầu."

Nếu một người muốn đánh bại bà Pelosi trong các cuộc thăm dò ý kiến không thấy đây là một cơ hội chính trị, bà chủ tịch Hạ viện vẫn có thể có một số chỗ để điều động.

Tuy nhiên, nếu các cuộc kêu gọi luận tội vượt ra ngoài giới các nhà hoạt động và những lá thư được viết mạnh mẽ từ các dân biểu thuộc nhóm cấp tiến bộ, mọi vịêc sẽ phải được xét lại.