Hồ Chí Minh & lời ai điếu (Tưởng Năng Tiến)
Ai là người vừa là Chủ tịch nước kiêm Chủ tịch đảng cầm quyền trong
lúc ông Thủ tướng Phạm Văn Đồng hạ bút ký một công hàm công nhận lãnh
hải Trung Quốc bao phủ cả hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa? Chắc chắn 54
năm chưa phải là thời gian quá lâu để mọi người quên mất người đó là Hồ
Chí Minh, Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (tại miền Bắc Việt
Nam), kiêm chủ tịch Đảng Lao động Việt Nam và là một chí hữu, một “người
thầy vĩ đại” đương thời của Thủ tướng Phạm Văn Đồng...
Sau lễ ra mắt, hai họ quyết định các bước kế tiếp theo tập tục. Cha
tôi phải tới “ở rể” tại nhà ông bà ngoại tôi. Trong bữa cơm đầu tiên,
ông ngoại tôi cầm chai rượu lên hỏi: “Con có biết uống rượu không”? Cha
tôi đáp: “Dạ, có chút đỉnh”. Ông ngoại tôi rót đầy ly nhỏ, đưa cho cha
tôi. Cha tôi cầm lấy, cám ơn và uống cạn. Ông ngoại tôi cười lớn nói bỗ
bã: “Tao thích mày!”
Tui thì thích hết hai ông: ông ngoại và ông cha của nhà báo
Tống Văn Công bởi cả hai đều vui tính, hảo rượu, và (chắc) đều
là những trang hảo hớn. Bởi tui cũng sinh trưởng ở trong Nam
nên nói như vậy (nghe) cũng kỳ kỳ, và e có điều tiếng eo sèo
là mình hơi nhiều máu địa phương hay phân biệt vùng/miền.
Để tránh dị nghị, tôi xin mạn phép mượn đôi lời của một nhân
vật khác - từ một vùng đất khác - ghi nhận về những nét “dễ
thương” của nơi mà mình chôn rau cắt rún:
"Về tính cách ham vui của người dân Nam Bộ, tôi có nhiều kỷ niệm đáng
nhớ. Ở cùng phố với tôi, có anh bạn một hôm đến rủ tôi đến nhà anh ăn
mừng sinh nhật Bác Hồ ngày 19-5. Đương nhiên là tôi đi. Đúng một tháng
sau, anh lại đến rủ tôi đi liên hoan. Tôi hỏi, dịp gì thế? Anh ta bảo,
hôm nay “đầy tháng” Bác Hồ!
Chưa hết, anh rủ tôi đến nhà ăn giỗ bà già. Đúng một tháng sau anh
lại đến rủ tôi, nói: hôm nay giỗ bà già tôi! Nghe vậy tôi ngạc nhiên
quá, vì vừa ăn giỗ tháng trước. Anh hiểu sự ngạc nhiên này nên giải
thích ngay: năm nay nhuận hai tháng tám phải giỗ hai lần!
Vẫn chưa hết. Ngày Phật Đản, anh rủ tôi rồi đến ngày Noel mừng Thiên
Chúa Giáng Sinh anh cũng đến mời tôi đi ăn mừng. Tôi thắc mắc vì anh
theo đạo Phật cơ mà, anh cười, nói tôi đa tôn giáo! Thế nên hèn chi, ca
dao Nam Bộ mới có câu: “Ra đường thấy vịt cũng lùa. Thấy duyên cũng kết,
thấy chùa cũng tu!” (Lê Phú Khải. Lời Ai Điếu, Westminster, CA: Người Việt, 2016).
Theo T.S Nguyễn Văn Tuấn,
tác giả cuốn hồi ký thượng dẫn sinh năm 1942 tại Hà Nội, học văn
khoa tại trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 1967, làm việc cho đài Tiếng Nói Việt
Nam và sau này bị/được ‘lưu đày’ vào Nam. Ông đã nghỉ hưu, nhưng vẫn
còn viết cho truyền thông… lề trái.”
Dù ở hoàn cảnh “lưu đầy” nhưng Lê Phú Khải yêu qúi và rành rẽ
Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long ít ai sánh kịp. Ngoài gần chục tác phẩm viết về miền đất này,
ông còn tìm ra được hằng trăm từ kép mà người dân hai miền
Nam/Bắc “chia nhau” (trước/sau hay sau/trước) một cách vô cùng
độc đáo:
“... ô dù, ốm đau, buồn rầu, bơi lội, bóc lột, cố gắng, co kéo, chọc
ghẹo, chán ngán, chặt đốn, cưng chiều, chén bát, chờ đợi, chửi rủa, chậm
trễ, cần thiết, cạn kiệt, chia xớt, đưa rước, dạy bảo, dòm ngó, dọn
dẹp, dụ dỗ, đùa giỡn, đùi vế, đau ốm, đĩ điếm, khờ dại, điên khùng, dư
thừa, giỡn chơi, đui mù, dòm ngó, dọa nạt, đe dọa, hư hỏng, hao tốn, hăm
dọa, hối thúc, hù dọa, hung dữ, ham thích, hoảng sợ, hèn nhát ... Ví dụ
như đui mù thì người Nam nói đui, người Bắc nói mù.”
Thiệt là bất ngờ và thú vị!
Hèn chi mà giáo sư Nguyễn Văn Tuấn không tiếc lời ca ngợi: “Đây
là một cuốn sách cần phải có trong tủ sách gia đình. Một cuốn sách bổ
sung tuyệt vời cho các tác phẩm của Vũ Thư Hiên, Bùi Tín, Xuân Vũ, Dương
Thu Hương, Trần Đĩnh, Huy Đức...”
Tôi rất tán thành với nhận định (“một cuốn sách tuyệt vời”)
và chỉ hơi lấy làm tiếc là đã không hoàn toàn chia sẻ được
với nhà báo Lê Phú Khải về vài đoạn văn (ngăn ngắn) trong hồi
ký của ông. Xin đơn cử một thí dụ:
“Đó là vào năm 1992, một đoàn nhà báo, gồm toàn những nhà báo có ‘máu
mặt’, tổ chức lên Đà Lạt nhằm bênh vực chị Đặng Việt Nga, kiến trúc sư
và anh Phương cũng kiến trúc sư, hai chủ nhân của ‘Ngôi nhà trăm mái’
đang bị địa phương bắt tháo dỡ vì nhiều lý do không chính đáng.
Đường xa, hết chuyện bàn, tôi nêu câu hỏi: Nếu bây giờ phải chọn hai
gương mặt tiêu biểu cho Việt Nam thế kỷ qua thì các vị chọn ai? Mọi
người đều chọn nhân vật số một là Hồ Chí Minh. Vậy còn người thứ hai? Cả
xe im lặng. Có vị nói: Võ Nguyên Giáp! Tôi phản đối và đưa ra nhân vật
thứ hai là Dương Thu Hương! Cả xe nhao nhao phản đối. Có người hỏi:
Dương Thu Hương là cái quái gì mà ông lại cho là nhân vật thứ hai sau Hồ
chí minh? Tôi trả lời: chẳng là cái quái gì mà tự cho mình có quyền
đứng ngang hàng và dám vỗ vai nhắc nhở các vị đang cai trị dân chúng,
thì đó là dân chủ, là xã hội công dân chứ còn gì nữa! Độc lập và dân chủ
là hai phạm trù lớn nhất, được cả dân tộc nhắc đến nhiều nhất trong thế
kỷ qua. Độc lập thì Hồ Chí Minh là hình tượng, còn dân chủ thì đến Đại
Tướng cũng không dám đối thoại với tổng bí thư Lê Duẩn, Dương Thu Hương
là thảo dân mà lại tự cho mình quyền ăn nói ngang hàng với các vị đang
đứng trên đầu dân, thì đó là hình tượng của dân chủ. Sau hình tượng của
dân tộc phải là hình tượng của dân chủ… Chẳng thấy ai trên xe nói gì
nữa!”
Tôi không có mặt trong chuyến xe lên Đà Lạt vào năm 1992, và
cũng không có khả năng tranh luận nên xin phép được mượn lời
của nhà bình luận thời cuộc Vũ Quang Thuận và bác sĩ Phạm
Hồng Sơn để góp ý thêm về ông Hồ Chí Minh - nhân vật mà theo
nhà báo Lê Phú Khải là "một hình tượng độc lập tiêu biểu của
nước Việt Nam" trong thế kỷ vừa qua.
Thằng đó nó khốn nạn lắm. Nó lừa dân mình. Dân mình ngu si không biết lại còn tung hô, dựng nó lên thành thánh.
Theo tôi, hiện nay nếu muốn đất nước có tiến bộ, có dân chủ thực sự
hay thậm chí là chỉ muốn chính quyền phải cương quyết hơn với sự đe dọa,
xâm lấn từ Trung Quốc thì chúng ta rất không nên lấy “cụ Hồ” ra làm tấm
gương, trừ khi chúng ta không có đủ thông tin hoặc chỉ muốn có tiến bộ
giả dối, nửa vời và chỉ muốn chính quyền vẫn lệ thuộc Trung Quốc. Chỉ
cần xem lại một chút lịch sử chúng ta sẽ thấy điều này rất rõ.
Lãnh tụ nào và chính thể nào đã đưa vòng lệ thuộc, cống triều phương
Bắc trở lại Việt Nam gần 80 năm sau khi sự phụ thuộc đó đã bị hủy bỏ
hoàn toàn kể từ Hiệp ước Patenôtre 1884? Còn lãnh tụ nào và chính quyền
nào nếu không phải là chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa dưới sự lãnh
đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã bắc những cây cầu “răng môi”, “núi liền núi sông liền sông” cho sự lệ thuộc, cống triều (kiểu mới) phương Bắc trở lại Việt Nam từ năm 1950?
...
Ai là người vừa là Chủ tịch nước kiêm Chủ tịch đảng cầm quyền trong
lúc ông Thủ tướng Phạm Văn Đồng hạ bút ký một công hàm công nhận lãnh
hải Trung Quốc bao phủ cả hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa? Chắc chắn 54
năm chưa phải là thời gian quá lâu để mọi người quên mất người đó là Hồ
Chí Minh, Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (tại miền Bắc Việt
Nam), kiêm chủ tịch Đảng Lao động Việt Nam và là một chí hữu, một “người
thầy vĩ đại” đương thời của Thủ tướng Phạm Văn Đồng...
Cái đau xót và đau buồn chính là việc những người bị trị, những người
đang mất tự do, bị áp bức, những người không muốn đi theo cái ác lại
vẫn quì lạy, sùng kính một con người đã đưa họ từ những xiềng xích thô
kệch, rỉ sét sang những gông xiềng êm ả, tinh vi, bền chắc hơn, đã khai
sinh ra một chế độ suy đồi mà họ đang ta thán, đã là một ông trùm của
các thủ đoạn dân chủ giả hiệu vẫn được duy trì cho tới hôm nay, đã là
một chuyên gia về các kỹ thuật mị dân lão luyện tới mức khiến cho cả một
dân tộc đa phần vẫn cứ an tâm, ngáo ngác, trông đợi tự do trong gông
cùm và thờ kính chính kẻ đã quàng vào họ bộ gông cùm mới.
Tôi không hề có dụng ý mượn lời của Vũ Quang Thuận và Phạm
Hồng Sơn để chỉ trích nhà báo Lê Phú Khải. Tôi chào đời trước
hai nhân vật này, và sinh sau tác giả của cuốn hồi ký Lời Ai
Điếu. Giữa ba ông tôi chỉ (tình cờ) là một độc giả thuộc thế
hệ bắc cầu nên thấy cần ghi lại quan điểm của cả ba để rộng
đường dư luận!
Courage sometimes skips a generation. Lòng dũng cảm đôi khi bỏ qua cả một thế hệ.
26/5/2017