Thanh trừng trong quân đội Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến vấn đề Đài Loan (Katsuji Nakazawa)
Một chuyên gia về Đài Loan đã bất ngờ biến mất khi Tập giải quyết cuộc thương chiến với Trump.
Trong lúc Tập Cận Bình tham gia vào cuộc thương chiến ăn miếng trả miếng với Donald Trump, vốn đang leo thang nhanh hơn dự kiến, nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với cuộc đấu tranh dữ dội bên trong Quân Giải phóng Nhân dân, một cuộc đấu tranh có thể còn nghiêm trọng và phức tạp hơn cuộc đối đầu Trung-Mỹ.
Tập hiện là Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc, Chủ tịch nước, và Chủ tịch Quân ủy Trung ương, cơ quan giám sát Quân Giải phóng Nhân dân.
Đã năm tháng trôi qua kể từ khi Miêu Hoa, Chủ nhiệm Bộ Công tác Chính trị Quân ủy Trung ương và là “điệp viên của Tập trong quân đội,” bị đình chỉ chức vụ vì “nghi ngờ vi phạm kỷ luật nghiêm trọng.” Vẫn chưa có thông báo chính thức nào về biện pháp trừng phạt dành cho ông, hoặc về những gì ông có thể đã làm.
Gần đây, một quan chức quân sự cấp cao hơn Miêu cũng đã biến mất khỏi tầm mắt công chúng suốt 50 ngày. Hà Vệ Đông, 67 tuổi, là Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương, đồng thời là thành viên của Bộ Chính trị đầy quyền lực của đảng.
Ông được xếp thứ 3 trong quân đội Trung Quốc, sau Tập và Trương Hựu Hiệp, một Phó Chủ tịch Quân ủy khác cũng xuất thân từ quân đội. Người ta đã không thể xác định tung tích của ông kể từ ngày 11/03, khi Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, tức Quốc hội Trung Quốc, bế mạc kỳ họp năm nay. Ông đã vắng mặt một cách đáng ngờ trong bốn cuộc họp quan trọng được công khai với công chúng.
Sau khi Miêu bị đình chỉ, Quân ủy Trung ương chỉ còn lại năm thành viên, trong đó có Hà. Trên cương vị Phó Chủ tịch, chức vụ cấp cao nhất dành cho những nhân vật đến từ quân đội, Hà được cho là sẽ đóng vai trò quan trọng trên thực địa nếu Trung Quốc quyết định thực hiện bất kỳ hành động quân sự nào.
Ông từng giữ chức tư lệnh Chiến khu Đông bộ, cơ quan có thẩm quyền đối với Đài Loan. Đây là một trong năm Chiến khu của Quân Giải phóng Nhân dân và có trụ sở đặt tại Nam Kinh, tỉnh Giang Tô. Trong một cuộc cải tổ quân sự quy mô lớn do Tập lãnh đạo kể từ năm 2015, Chiến khu Đông bộ đã tiếp quản khu vực này, vốn thuộc Quân khu Nam Kinh.
Nhân sự từ Quân khu Nam Kinh, đặc biệt là những người từ Tập đoàn quân 31 hiện đã giải thể, đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Tập thâu tóm quyền kiểm soát quân đội và biến nó thành một trong những căn cứ quyền lực của mình. Hà Vệ Đông từng là một sĩ quan làm việc lâu năm ở Tập đoàn quân 31, đóng tại Hạ Môn, tỉnh Phúc Kiến, nơi giáp với Eo biển Đài Loan. Miêu Hoa cũng xuất thân từ đơn vị hiện đã giải thể này, vốn được sáp nhập vào Chiến khu Đông bộ.
Phúc Kiến chính là nơi Tập bắt đầu leo lên nấc thang thành công. Ông đã làm việc tại tỉnh này trong 17 năm bắt đầu từ giữa những năm 1980. Trong giai đoạn đó, ông cũng kết hôn với Bành Lệ Viện, một cựu ca sĩ ngôi sao thuộc Quân Giải phóng Nhân dân.
Khi bắt đầu sự nghiệp của mình ở Phúc Kiến, Tập chỉ là một viên chức địa phương bình thường, dù ông là một “thái tử đảng,” như cách gọi con cái của các viên chức cấp cao trong đảng, và thuộc về “thế hệ đỏ thứ hai,” nhóm con cái của các nhà lãnh đạo đảng thời cách mạng. Điều đã giúp ông nhanh chóng thăng tiến lên sân khấu trung tâm của chính trường Trung Quốc là những mối quan hệ mà ông tạo dựng được với các quan chức quân sự ở Phúc Kiến, bao gồm cả những người đến từ Tập đoàn quân 31.
Trước thềm cuộc bầu cử tổng thống trực tiếp đầu tiên của Đài Loan vào tháng 3/1996, Trung Quốc đã tổ chức các cuộc tập trận quân sự ngoài khơi bờ biển Phúc Kiến, hướng ra Eo biển Đài Loan. Các cuộc tập trận này – nhằm mục đích gửi lời cảnh báo đến Đài Loan – là đợt tập trận đầu tiên có sự tham gia của quân đội, hải quân, và không quân của Quân Giải phóng Nhân dân.
Vào thời điểm đó, nhiều quan chức quân sự ở Bắc Kinh, bao gồm cả Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương, đã đến thăm Phúc Kiến. Tập, khi đó là Phó Bí thư Đảng ủy và Chủ tịch Thành phố Phúc Châu, “đã không bỏ lỡ cơ hội lớn” cho sự nghiệp chính trị của mình, một nguồn tin hiểu biết về tình hình lúc đó hồi tưởng lại.
Sau này, Tập sẽ tiếp tục xây dựng quan hệ cá nhân với các viên chức đảng, những người giúp ông leo lên các vị trí hiện tại. Cũng dễ hiểu khi Tập có quan hệ cá nhân với Tập đoàn quân 31, lực lượng nòng cốt của quân đội đồn trú tại Phúc Kiến. Tập, người luôn tìm cách thống nhất Đài Loan kể từ khi trở thành nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc hơn một thập niên trước, đã thăng chức cho nhiều người từ Tập đoàn quân 31 lên các vị trí cấp cao trong quân đội.
Tuy nhiên, giờ đây, Hà Vệ Đông, nhân vật đến từ Tập đoàn quân 31 và là chuyên gia về chiến lược Đài Loan, đã biến mất khỏi tầm mắt công chúng. Trong lúc tung tích của ông còn chưa rõ, thì Bộ tư lệnh Chiến khu Đông bộ đã bất ngờ tuyên bố vào ngày 01/04 rằng các cuộc tập trận quân sự quy mô lớn sẽ được tổ chức gần Đài Loan.
Các cuộc tập trận này có thể đã được tiến hành mà không có sự tham gia của các quan chức quân đội cấp cao và các tướng lĩnh am hiểu về vấn đề Đài Loan. Vào thời điểm đó, nhiều quan chức có mối liên hệ với Tập đoàn quân 31 – nơi đã đào tạo các chuyên gia Đài Loan – bị cho là có liên quan đến chiến dịch chống tham nhũng của Tập.
Tình hình bất thường vẫn kéo dài. Vào thứ Sáu ngày 25/04, Bộ Chính trị đã nhóm họp để thảo luận về vấn đề thuế quan. Đồng thời, họ cũng tổ chức một buổi họp nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo, mà Trung Quốc muốn sử dụng trong quân sự và kinh tế.
Buổi họp nghiên cứu, vốn là buổi họp đầu tiên được tổ chức trong hai tháng qua, đã được Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc đưa tin vào ngày hôm sau. Nhưng Hà Vệ Đông không xuất hiện trong đoạn phim tin tức, dù vị Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương còn lại, Trương Hựu Hiệp, vẫn có mặt.
Bộ Chính trị có 24 thành viên, bao gồm bảy người trong Ban Thường vụ, nhóm lãnh đạo cao nhất. Chỉ có Ngoại trưởng Vương Nghị, người đang thăm các nước Trung Á, và Hà Vệ Đông là vắng mặt trong cuộc họp hôm thứ Sáu.
Khi thăng chức cho Hà, Tập được cho là đã dành cho ông sự ưu ái đặc biệt. Điều này đã được giải thích trong một bài đăng lan truyền trên mạng xã hội vài tháng trước đại hội đảng toàn quốc tháng 10/2022.
“Hà Vệ Đông may mắn ở nhiều phương diện,” bài đăng nhận xét. “Trên hết, ông ấy đã được thăng chức ngay trước tuổi nghỉ hưu.” Vào cuối năm 2019, Hà đã trở thành Tư lệnh Chiến khu Đông bộ và đã được thăng cấp tướng, cấp bậc cao nhất trong quân đội.
Bài đăng nói thêm “Nếu không thể thăng tiến lên vị trí Ủy viên Quân ủy Trung ương [tại đại hội đảng toàn quốc năm 2022], ông ấy sẽ đến tuổi nghỉ hưu và phải từ chức Tư lệnh Chiến khu.”
Bài đăng cũng ca ngợi những nỗ lực của Hà, người nhập ngũ ở tuổi 15 mà không có bất kỳ thành tích học tập đáng chú ý nào, nhưng nhấn mạnh rằng ông chủ yếu dựa vào may mắn.
Câu chuyện này ẩn ý rằng một nhân vật từ trên cao đã hành động như một vị thần, và liên tục giúp đỡ một sĩ quan quân đội cấp thấp cho đến khi viên sĩ quan đó đạt được cấp bậc cao nhất.
Trái ngược với dự đoán của bài đăng trên mạng xã hội, Hà đã được thăng chức thành Ủy viên Quân ủy Trung ương, và thậm chí còn trở thành Ủy viên Bộ Chính trị tại đại hội toàn quốc năm 2022.
Bất chấp quan hệ gắn bó chặt chẽ giữa Tập và Tập đoàn quân số 31, Miêu Hoa đã bị đình chỉ chức vụ, còn Hà Vệ Đông thì không rõ tung tích, và các quan chức quân đội cấp cao khác có liên hệ với tập đoàn quân này cũng đã biến mất khỏi tầm mắt công chúng.
Nhưng sẽ là quá vội vàng nếu cho rằng Tập, với tư cách là chủ tịch Quân ủy Trung ương, đang gặp khó khăn trong việc đảm nhiệm toàn bộ trách nhiệm về các vấn đề quân sự. Ông là người đưa ra các mệnh lệnh cuối cùng, bao gồm cả lệnh đàn áp các quan chức cấp cao.
Tuy nhiên, những vụ việc gần đây liên quan đến các quan chức quân đội vẫn để lại nhiều nghi vấn. Việc Tập sa thải những trợ lý thân cận do đích thân ông thăng chức có nghĩa là các quyết định phân bổ nhân sự của ông tại đại hội đảng toàn quốc năm 2022 đã không đạt hiệu quả. Nói cách khác, sau hai năm rưỡi, Tập đang phải tìm cách che đậy những sai lầm về nhân sự của mình.
Mọi con mắt đang đều đổ dồn vào cuộc chiến thuế quan giữa Trung Quốc và Mỹ, nhưng xung đột bên trong quân đội Trung Quốc cũng đáng được theo dõi. Cuộc đấu tranh chính trị phức tạp, ẩn sau hậu trường này cuối cùng sẽ ảnh hưởng đến vấn đề Đài Loan và kéo theo đó là cuộc đối đầu giữa Bắc Kinh và Washington.
Katsuji Nakazawa, “How China’s military mystery can spill into Taiwan strategy,” Nikkei Asia, 01/05/2025
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Nguồn: Nghiên Cứu Quốc Tế |Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
